Bildiri Konusu:Biyoloji Eğitimi


Ortaöğretim Öğrencilerinin Plastik Atıklar ile İlgili Kavramsal İlişkilendirme Biçimlerinin İncelenmesi
Pratik ve ucuz oluşundan dolayı özellikle sanayi devriminden sonra kullanımı giderek artan plastik ürünler, günümüz modern hayatının hemen her alanında tercih edilir olmuştur. 2019 yılında yaklaşık 10 milyon ton plastik üretilmiş, 1950 yılından bugüne kadar üretilen toplam plastik ise 8 milyar tona ulaşmıştır. Dünya genelinde üretimi ve dolayısıyla kullanımı böylesine yaygın olan plastikler kullanımdan sonra atık olarak doğada birikim göstermekte, özellikle mikroplastikler deniz canlılarının dokularında birikmektedirler. Endokrin bozucular olarak işlev gören plastikler, metabolizmaya dahil olunca hormonları işlevsiz hale getirerek sayılamayacak kadar çok sağlık sorunlarına sebep olmaktadırlar. Çevreye, tüm canlılar ve dolayısıyla insan metabolizmasına geri dönüşümü olmayan zararlar veren plastik atıkların ortaöğretim öğrencilerinin zihinlerinde hangi kavramlarla ilişkilendirildiğini belirlemek amacıyla bu çalışma yürütülmüştür. Çalışmada mevcut bir durumu olduğu gibi ortaya koymaya yarayan tarama modeli kullanılmıştır. Katılımcı ortaöğretim öğrencilerinin plastik atıklar kavramına ilişkin bilişsel yapılarını ortaya çıkarmak için öğrencilere kelime ilişkilendirme testi uygulanmış ve araştırmacılar tarafından herhangi bir müdahalede bulunulmadan öğrencilerin rahat bir ortamda düşüncelerini ifade edecek kelimeleri yazılı olarak belirtmeleri sağlanmıştır. Söz konusu ilişkilendirmeyi yapabilmeleri için yeterli bir süre olan 30 saniye verilmiştir. 2022-2023 eğitim öğretim yılında bir ildeki Bilim ve Sanat Merkezi (BİLSEM)’nde, öğrenim gören 6 kız ve 8 erkek olmak üzere 14 ortaöğretim öğrencisi ile yürütülen bu çalışmada anlık düşünceleri çeşitli uyaranlarla ortaya çıkarmaya yarayan kelime ilişkilendirme testi kullanılmıştır. Alt alta beş defa “plastik atıklar” yazılı form öğrencilere verilerek akıllarına gelen ilk kelimeleri yazmaları istenmiştir. Böylece bu kavrama ilişkin katılımcıların ne düşündüğüne dair bilişsel yapıları belirlenmiştir. Elde edilen verilere içerik analizi uygulanmış ve katılımcıların plastik atıklar kavramına yönelik toplamda birbirinden farklı 25 kelime ürettikleri ve bunları 57 kez tekrarladığı görülmüştür. Katılımcıların “plastik atıklar” kavramıyla ilişki kurdukları kelimelerin ortak özellikleri dikkate alınarak temalar oluşturulmuştur. Bu temalar araştırmacılar tarafından “Sebep”, “Kullanım Alanı”, “Etkilenen”, “Mücadele”, “Sonuç” ve “Çözüm” boyutları şeklinde isimlendirilmiştir. Katılımcıların plastik atıklarla ilgili olarak yeterli bilgiye sahip olmadığı belirlenmiştir. Aynı zamanda katılımcıların farklı temalar altında ürettikleri kelimelerin genellikle onların bu kavrama yönelik olumsuz düşüncelerini ortaya koyduğu söylenebilir.

Anahtar Kelimeler: Plastik atıklar, kelime ilişkilendirme testi, ortaöğretim öğrencileri, Bilsem