Bildiri Konusu:Fen Bilimleri Eğitimi


FEN EĞİTİMİNDE PEDAGOJİK ALAN BİLGİSİ ÜZERİNE YAPILAN ÇALIŞMALARIN İNCELENMESİ:2014-2023 YILLARI ÖRNEĞİ
Öğretmen, eğitim ve öğretimin önemli unsurlarından birisidir. Bu nedenle eğitim ve öğretimde istenilen amaçlara ulaşılmasında öğretmenlerinde istenilen niteliklerde gerekli bilgi ve becerilere sahip olmaları beklenmektedir (Köse, 2020). Bu bağlamda öğretmen yeterliliklerinin eğitimciler ve araştırmacılar için önemli bir araştırma alanı olduğu söylenebilir. Hem ulusal hem de uluslararası çalışmalarda öğretmen ve öğretmen adaylarının konu alan bilgisinin yanında pedagojik alan bilgisine (PAB) sahip olmaları gerektiği de ileri sürülmüştür(Aydın, 2014; Cochran, DeRuiter ve King, 1993; Gess-Newsome, 1999; Grossman, 1990; Magnusson, Krajcik ve Borko, 1999; Marks, 1990; Shulman, 1987; Şen, 2017; Tamir, 1988, Yılmaz-Yendi, 2019).Bu bağlamda pedagojik alan bilgisi araştırmalarının öğretmen eğitiminde önemli bir araştırma alanı olduğu söylenebilir. Pedagojik alan bilgisinin yapısının belirlenmesi, hem pedagojik alan bilgisinin geliştirilmesinde hem de öğretmen niteliklerinin iyileştirilmesinde önemli rol oynamaktadır.

Buradan hareketle, bu çalışmada son yıllarda Türkiye’de fen eğitimi alanında pedagojik alan bilgisi üzerine yapılan çalışmalar incelenerek, fen eğitimi öğretmen yetiştirme alanındaki eksiklik ve ihtiyaçları ortaya çıkarmak amaç edinilmiştir. Böylelikle, çalışma sonuçlarının PAB hakkında genel bir çevre oluşturarak, bu alanda çalışmak isteyen araştırmacılara rehberlik edeceği düşünülmektedir. Çalışmada 2014-2023 yılları arasında fen bilimleri eğitiminde Türkiye kaynaklı yapılmış çalışmalar; yayın yılı, yayın türü, araştırma konuları, örneklem seçimi, araştırma deseni, veri toplama aracı ve veri analiz yöntemi açısından incelenmiştir. Nitel desene sahip olan bu çalışmada, betimsel tarama modeli kullanılmıştır. Bu çalışma kapsamında 2014-2023 yılları arasında yayınlanmış olan 12 makale, 12 yüksek lisans tezi ve 5 doktora tezi olmak üzere 29 bilimsel çalışma incelenmiştir. Çalışmalarda yayın yılı incelendiğinde en çok çalışmanın 2019 yılı içerisinde yapıldığı, 2018 yılında ise PAB ile ilgili çalışma gerçekleştirilmediği gözlemlenmiştir. Araştırmada 12 makaleden 6’sında öğretmen adayları, 3’ünde öğretmenlerle çalışıldığı, 3 çalışmanın ise derleme çalışması olarak yapıldığı gözlemlenmiştir. Yüksek lisans tezlerinde ise 6sında öğretmenler, 5inde öğretmen adayları, 1 çalışmada ise öğretmen adayları ve öğretmenler örneklem olarak seçilmiştir. Doktora tezlerinde ise 4 çalışmada öğretmen adayları, 1 çalışmada ise öğretmenlerle çalışılmıştır. Makale türündeki çalışmalarda araştırma deseni incelendiğinde; 9unun nitel, 1inin nicel, 1inin deneysel ve 1inin alan yazın deseninde yapılmış olduğu belirlenmiştir. Yüksek lisans tezlerinin tamamı nitel araştırma deseni ile yazılırken; doktora tezlerinin 2sinde nitel, 3ünde karma (nitel + nicel ) desen kullanıldığı belirlenmiştir. Veri analizi türlerine bakıldığında makalelerde 9 betimsel analiz, 4 içerik analizi, ve 1 bibliyometrik analiz yöntemi kullanılmıştır. Tezlere bakıldığında 15 betimsel analiz, 8 içerik analizi, 1 tematik analiz ve 4 nicel analiz yöntemi kullanıldığı görülmektedir. Çalışmalar konu bazında incelendiğinde ise 3 çalışmada sosyobilimsel konuların, 3 çalışmada hücre bölünmelerinin, 2 çalışmada Isı ve Sıcaklığın, 2 çalışmada bilimin doğasının, 2 çalışmada elektriğin, 1 çalışmada madde döngüleri ve sürdürülebilir kalkınmanın, 1 çalışmada uzay araştırmalarının, 1 çalışmada karışımların, 1 çalışmada maddenin tanecikli yapısı ile ışık ve ses konusunun birlikte ele alındığı, 1 çalışmada ise vücudumuzdaki sistemler konusunun yer aldığı görülmektedir. Çalışmanın sonuçları incelendiğinde, katılımcıların PAB bileşenlerinin etkileşim halinde olduğu ancak genel olarak PAB düzeylerinin istenen düzeyde olmadığı görülmüştür. Bu sonuçtan hareketle yapılacak çalışmalarda PAB düzeyini geliştirmeye yönelik uygulamalara yer verilmesi önerilmektedir. Yine öğretmen ve öğretmen adaylarının PAB düzeyleri ile öğrenci başarısı üzerine bir çalışmaya yer verilmediği; bu alanda çalışmalara gereksinim olduğu düşünülmektedir.
Anahtar Kelimeler: Pedagojik Alan Bilgisi, Fen Eğitimi, Betimsel Analiz