Bildiri Konusu:Fen Bilimleri Eğitimi


Lise Öğrencilerinin STEM Kariyer İlgilerini Etkileyen Faktörler
Günümüzde bilim, teknoloji, mühendislik ve matematik (STEM) endüstrilerine ve kariyerlerine artan bir ilgi oluşmaya başlamıştır. STEM eğitimi, geleceğin iş gücü ihtiyaçlarını karşılayabilecek insanlar yetiştirmek için 21. yüzyıl becerilerinden olan bilgi ve teknoloji okuryazarlığı, eleştirel düşünme ve problem çözme, girişimcilik ve yenilikçilik, sosyal sorumluluk ve liderlik ve kariyer bilinci gibi becerileri (Cevik & Senturk, 2019) kullanarak öğrencilerin gerçek hayattaki sorunlara çözüm üretebilecek şekilde yetiştirilmesine odaklanmaktadır. Bu kapsamda öğrencilerin STEM kariyer ilgileri gelecek meslek seçimlerini belirleme ve 21.yy becerileri geliştirmek anlamında önem arz etmektedir. Öğrencilerin STEM kariyer ilgisini cinsiyet, etnik köken, motivasyon, STEM dersleri vb. farklı değişkenler ışığında inceleyen bazı araştırmalar bulunmaktadır (Sadler vd., 2014; Şahin & Waxman, 2021). Türkiye bağlamında bu faktörleri araştıran araştırmaların sayısı sınırlıdır (Bahar & Adıgüzel, 2016; Atabey & Topçu, 2021; Ünlü & Dökme, 2020). Bazı araştırmalar, STEM alanlarında ilerlemek isteyen öğrencilerin 21. yüzyıl becerilerini geliştirmeleri gerektiğini belirtmektedir (Aydeniz, 2017). Bu çalışmanın amacı, yüksek başarı gösteren lise öğrencilerinin STEM kariyer ilgileri, 21. Yüzyıl Becerileri ve cinsiyetleri arasındaki karşılıklı ilişkileri araştırmaktır. Bu ilişkiyi incelemek için tahmin odaklı araştırmalarda istatistiksel araç olarak kullanılan Yapısal Eşitlik Modellemesi (YEM) (Hensler vd, 2009) kullanılmıştır. Araştırmanın katılımcılarını ingilizce hazırlık sınıfı, 9, 10, 11 ve 12. sınıf düzeyinde öğrenim gören 410 öğrenci oluşturmaktadır. Öğrenciler, ulusal sınavda yüzde 0,84'lük dilimde yer alan başarılı öğrencilerin bulunduğu bir devlet anadolu lisesinden uygun örnekleme metoduyla seçilmiştir. STEM-Kariyer İlgi Anketi (STEM-CIS) (Koyunlu vd, 2016) ve Çok Boyutlu 21. Yüzyıl Becerileri Ölçeği (Çevik & Sentürk, 2019) uygulanmıştır. 40 soru içeren STEM-CIS anketinin güvenirlik değeri 0.93 bulunurken alt kategorilerin sırasıyla 0.86 (bilim), 0.88 (teknoloji), 0.94 (matematik) ve 0.90 (mühendislik) olarak bulunmuştur. Güvenirliği 0,929 olan Çok Boyutlu 21. Yüzyıl Becerileri Ölçeği ise 41 sorudan oluşmakta olup bilgi ve teknoloji okuryazarlığı, eleştirel düşünme ve problem çözme, girişimcilik ve yenilikçilik, sosyal sorumluluk ve liderlik becerileri ve kariyer bilinci gibi 5 alt faktörden oluşmaktadır. STEM kariyer ilgisi, 21. yüzyıl becerileri ve cinsiyet arasındaki karşılıklı ilişkileri test etmeden önce ölçeklerin ölçüm modellerini test etmek için DFA uygulanmıştır. STEM-CIS için DFA, ölçeğin dört faktörlü yapısını desteklemektedir. Ancak 21. Yüzyıl Becerileri ölçeği için eleştirel düşünme ve problem çözme becerileri boyutunda, boyutlar gizil 21. yy. becerileri yapısının unsurları olarak ele alındığında, diğer boyutlarla düşük korelasyona sahip olduğunu göstermiştir. Bu nedenle eleştirel düşünme ve problem çözme becerileri boyutu, 21. yy. becerilerinin ölçüm modelinden çıkarılmıştır. Bu ölçeğin son ölçüm modeli verilerle iyi uyum sağlamıştır. Standart yol katsayılarının etki büyüklüğünü değerlendirmek için Kline (2005) tarafından önerilen eşik değerleri (β< .10, küçük etki boyutu; β yaklaşık .30, orta etki boyutu; β ≥ .50, büyük etki boyutu) kullanılmıştır. Test edilen model, CFI = .90, TLI= .90, RMSEA = .04 (%90 CI= .040, .044) ile veriler kabul edilebilir bir uyum göstermiştir. (Marsh vd, 2004). Model, öğrencilerin bilim kariyerlerine olan ilgilerindeki %7 varyansı, matematik kariyerlerine olan ilgideki %6'lık varyansı, teknoloji kariyerlerine olan ilgideki %32'lik varyansı ve mühendislik kariyerlerine olan ilgideki %18'lik varyansı açıklamıştır. Akademik kurumlar, öğrencileri STEM alanlarına yönlendirmek için bu çalışmanın bulgularını kullanabilir. Müfredat geliştiricileri, yüksek başarı gösteren öğrencilerin STEM kariyer ilgisini artırma çabalarında bu tahmine dayalı etkileri hesaba katabilir.
Anahtar Kelimeler: STEM Kariyer İlgisi, 21. Yüzyıl Becerileri, Lise Öğrencileri