Bildiri Konusu:Biyoloji Eğitimi


BİYOLOJİ DERS KİTAPLARININ MAYER’İN ÇOKLU ORTAM TASARIM İLKELERİNE GÖRE DEĞERLENDİRİLMESİ
Ders kitapları ders materyali olarak kullanılan başlıca araçlardan birisidir. Öğretim amaçlı kullanılan tüm ders araçları gibi ders kitaplarının tasarımı çok önemlidir. Diğer yandan öğretim materyallerinin tasarımında Mayer’in çoklu ortam tasarım ilkeleri etkili ve kalıcı öğrenmeler gerçekleştirebilmek için öğrenen özelliklerinin dikkate alınmasını hedefler. Bu bakımdan ders kitaplarının da Mayer’in çoklu ortam tasarım ilkeleri göz önünde bulundurularak hazırlanması öğrenme sürecine olumlu etki yapacağı aşikardır. Bu çalışma 9 ve 10. sınıf lise biyoloji ders kitaplarının Mayer’in çoklu ortam tasarım ilkelerine uygunluğunu değerlendirmek amacıyla yapılmıştır. Araştırmada incelenmiş olan dökümanlar; 2022-2023 öğretim yılı MEB onaylı biyoloji dersi için kabul edilen lise 9 ve 10. sınıf ders kitaplarıdır. Lise 9 ve 10. sınıf biyoloji ders kitapları, araştırmacılar tarafından 12 temel tasarım dikkate alınarak hazırlanan dereceli puanlama anahtarıyla incelenmiş ve yorumlanmıştır. Kitapların matbu özelliklerinin değerlendirilmesinde sekiz temel tasarım ilkesi işe koşulurken, ünitelerde yer alan karekodlar sayesinde açılan öğretim videolarının değerlendirilmesinde diğer dört ilke (çoklu ortam, biçim, ses ve resim ilkesi) dikkate alınmıştır. Kitaplar genel olarak çoklu tasarım ilkelerine uygun bir biçimde hazırlandığı şeklinde değerlendirilmiştir. Sayfalar incelendiğinde bazı yerlerdeki görsel öğelerin konum ve boyutlarının uygun olmadığı bulunmuştur. İncelemeler sonucunda en çok hatanın en önemli ilkelerden biri olan dikkat çekme ilkesinde yapıldığı sonucuna ulaşılmıştır. Hem 9 hem 10. Sınıf kitaplarında bölüm başlarında sıkça yer verilen uzun okuma parçaları aşırı bilişsel yüke sebep olabilecek niteliktedir. Genel olarak sayfalar düzenli olup kitap içerisinde canlı renkler tercih edilmiştir. Sayfalarda canlı renklerin bazen gereksiz ve bolca kullanılanımı dikkati farklı yönlere çektiği için başlıklar dikkat konusunda çok silik kalmaktadır. Diğer yandan her iki ders kitabında da birçok yerde önemli kavramlara yalnızca kalın yazılarak vurgu yapılmaya çalışılmıştır. İncelemeler sonucu bazı önemli kavramların vurgulanmasında hatalar olduğu tespit edilmiştir. Kitaplarda yer alan karekodlar sayesinde ders kitapları çoklu ortam tasarım ilkelerine daha uygun bir hale gelmiştir. Yazıların renklerine, sayfa düzenine ve önemli kavramların puntolarına daha fazla dikkat edilmelidir. Arka arkaya yerleştirilen görsellerde hareket ve mantık sürecine daha fazla dikkat edilmelidir. Öğrenciler sayfalarda göz gezdirdiğinde algılamada bir sorun yaşanmaması için bu önemsenmelidir. Görseller ve metinler daha orantılı şekilde sayfaya yerleştirilmeli ve dağıtılmalıdır.

Anahtar Kelimeler: Biyoloji, Biyoloji Ders Kitabı, Mayer, Çoklu Ortam Tasarım İlkeleri.