Bildiri Konusu:Fen Bilimleri Eğitimi


Etkileşimli Kitap Okuma Programının İlkokul İkinci Sınıf Öğrencilerinin Bilim İnsanı İmajlarına Etkisi
Bu araştırmanın amacı etkileşimli kitap okuma programının (EKOP) ilkokul 2. sınıf öğrencilerinin bilim insanı imajlarını nasıl etkilediğini ortaya çıkarmaktır. Whitehurst ve diğerleri (1988) tarafından geliştirilen etkileşimli kitap okuma programı (EKOP), resimli çocuk kitaplarının karşılıklı bir şekilde bireysel ya da grupla okunmasını içeren bir okuma yöntemidir. Mevcut çalışma kapsamında EKOP’u uygulamak üzere “Tanıyorum: Bilim İnsanları” isimli kitaptan yararlanılmıştır. İlkokul öğrencisi iki arkadaşın bilim insanı kavramını televizyonda duyup anlamını merak etmesi ve bu kavramı öğretmenlerinden yardım alarak araştırmaya başlamasını konu alan kitap EKOP uygulaması ile katılımcılara okunmuş ve bir bilim insanının dış görünüşü, çalıştığı ortam ve cinsiyetine yönelik olarak katılımcıların imajlarının EKOP’tan nasıl etkilendiği araştırılmıştır.
Araştırmanın katılımcıları Tokat ili Erbaa ilçesinde bulunan Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı bir ilkokuldaki 12 ikinci sınıf öğrencisidir. Veri toplama aracı olarak Chambers (1983)’in “Bir Bilim İnsanı Çiz Testi-Draw A Scientist (DAST)” kullanılmıştır. Bunun yanında çalışma grubundaki öğrencilerle yarı yapılandırılmış görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Çalışma pilot ve esas uygulama olmak üzere iki aşamada tamamlanmıştır. Veri toplama sürecinde öncelikle DAST yardımıyla öğrencilerin EKOP uygulamasına başlanmadan önceki bilim insanı imajları belirlenmiştir. Daha sonra EKOP uygulanmış ve tekrar DAST kullanılarak öğrencilerin EKOP sonrası bilim insanı imajları belirlenmiştir. DAST aracılığı ile elde edilen verilerin (çizimler) daha anlaşılır kılınması amacıyla öğrencilerle yarı yapılandırılmış görüşmeler yapılmıştır. Verilerin analizi sürecinde öğrencilerin çizmiş olduğu resimler ve yarı yapılandırılmış görüşmelerden elde edilen veriler birlikte analize tabi tutulmuştur. Çizim olarak toplanan veriler Bilim İnsanı Çizim Kontrol Listesi-Draw A Scientist Checklist (DAST-C) ile analiz edilmiştir. Bu amaçla, katılımcının çizimi DAST-C ile kodlanırken anlaşılamayan veya varlığından şüphe duyulan DAST-C maddesi için aynı katılımcının yarı yapılandırılmış görüşmelerde verdiği cevaplara başvurulmuştur. Katılımcılar çizimlerden 0 ile 15 arasında bir puan alabilmektedirler. Puanın 15’e yaklaşması geleneksel bilim insanı imajına sahip olunduğuna işaret etmektedir.
Araştırmanın sonuçlarına göre öğrencilerin EKOP etkinliği sonrasındaki DAST-C puanları, etkinlikten önceki DAST-C puanlarına göre genel olarak daha düşüktür. Uygulama öncesinde katılımcıların toplam DAST-C puanı 80 iken uygulama sonrasında puanın 46’ya düştüğü görülmektedir. Etkinlik sonrası puanlarının düşük olması, öğrencilerin başlangıçta daha geleneksel bir bilim insanı imajına sahip olduklarını ve etkinlik sonrasında bu imajdan görece uzaklaştıklarını göstermektedir. Örneğin, uygulama öncesinde bilim insanları katılımcılar tarafından çoğunlukla gözlüklü, önlüklü ve yaşlı çizilirken, uygulama sonrasında tam tersi çizimlerle resmedilmişlerdir. Bilim insanlarının çalışma alanı ise uygulama öncesinde onbir öğrenci tarafından iç ortamda (laboratuvar, sınıf vb.) resmedilirken, uygulama sonrasında sadece iki öğrenci tarafından iç ortamda resmedilmiştir. Bilim insanının cinsiyetine yönelik sonuçlara bakıldığında uygulama öncesi ve sonrasında sadece bir puanlık bir değişim olmuştur. Başlangıçta iki katılımcı bilim insanını kadın olarak çizerken uygulama sonrasında ise üç katılımcı bilim insanını kadın olarak çizmiştir.

Chambers, D.W. (1983). Stereotypic images of the scientist: the draw- a scientisttest. Science Education, 67(2), 255-265.
Whitehurst, G. J., Falco, F. L., Lonigan, C., Fischel, J. E., DeBaryshe, B. D., Valdez-Menchaca, M. C., and Caulfield, M. (1988). Accelerating language development through picture book reading. Developmental Psychology, 24, 552-558. doi:10.1037/0012-1649.24.4.552

Anahtar Kelimeler: Etkileşimli kitap okuma programı, İlkokul öğrencileri, Bilim insanı imajı, Çocuk kitapları