Bildiri Konusu:Fen Bilimleri Eğitimi


Ortaokul Fen Kitapları Bilim ve Mühendislik Uygulamalarını Ne Düzeyde Temsil Ediyor?
Bilim ve mühendislik uygulamalarının ortaokul fen ders kitaplarındaki temsilinin incelenmesinin amaçlandığı bu çalışmada, nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizi kullanılmıştır. Türkiye’ de okutulan Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) ve özel yayınevlerine ait ortaokul fen bilimleri 5., 6., 7. ve 8.sınıf ders kitaplarındaki etkinlikler, Bilim ve Mühendislik Uygulamaları Analiz Değerlendirme Tablosu (SEPAR) (Papakonstantinou ve Skoumios, 2021) kullanılarak değerlendirilmiştir. SEPAR sekiz boyutu (soru sorma ve problem tanımlama, model geliştirme ve kullanma, araştırma planlama ve gerçekleştirme, veri analizi ve yorumlama, matematiksel ve hesaplamalı düşünme, açıklamalar oluşturma ve çözümler tasarlama, delil elde etme ve değerlendirme üzerinden argüman oluşturma, bilgi iletişimi kurma) ve dört seviyi kapsayan bir puanlama anahtarı olup, fen ve mühendislik uygulamalarının okul ders kitaplarının içeriğinde ne düzeyde yer aldığını değerlendirmek amacıyla kullanılan bir puanlama anahtarıdır.
Araştırmanın sonucunda fen bilimleri ders kitaplarında bilim ve mühendislik uygulamalarının yeterli düzeyde temsil edilmediği; bilim ve mühendislik uygulamalarının boyutlarına yer veren etkinliklerin ise bu boyutlarda çoğunlukla 1. seviyede kaldıkları yani bu etkinliklerin çoğunlukla kitap tarafından yönlendirildiği ortaya koyulmuştur. Araştırma sonucunda ‘’Fen, Mühendislik ve Girişimcilik Uygulamaları, Proje Tasarlama, Araç Tasarlama’’ başlıkları altında verilen etkinliklerde 2. ve 3. seviyede uygulamalara daha fazla fırsat tanındığı görülmüştür. İncelenen kitaplarda delil elde etme ve değerlendirme üzerinden argüman oluşturma boyutlarının diğer boyutlara kıyasla daha fazla temsil edildiği tespit edilmiştir. Buna karşılık soru sorma ve problem tanımlama ile bilgi iletişimi kurma boyutlarının diğer boyutlara kıyasla kitaplarda daha az temsil edildiği ortaya koyulmuştur. Sonuç olarak 5. ve 6. sınıf düzeylerinde MEB kitaplarının özel yayınevlerinin kitaplarına göre daha iyi durumda olduğu; 7. sınıf düzeyinde ise özel yayınevine ait kitap ile MEB kitabının bilim ve mühendislik uygulamalarını temsil düzeyleri açısından benzer durumda oldukları tespit edilmiştir. MEB kitapları kendi aralarında sınıf düzeylerine göre karşılaştırıldığında 5. sınıf fen kitabının bilim ve mühendislik uygulamalarının boyutlarını temsil açısından diğer sınıf düzeylerine ait kitaplara göre daha kötü, 7. sınıf fen kitabının ise diğer sınıf düzeylerine ait kitaplara göre daha iyi durumda olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Özel yayınevine ait kitaplar kendi aralarında sınıf düzeylerine göre karşılaştırıldığında ise; 8. sınıf fen kitabının bilim ve mühendislik uygulamalarının boyutlarını temsil açısından diğer sınıf düzeylerine ait kitaplara göre daha iyi, 5. sınıf fen kitabının ise diğer sınıf düzeylerine ait kitaplara göre daha kötü durumda olduğu sonucuna ulaşılmıştır.
Araştırma bulgularından yola çıkılarak, kitaplarda yer alan etkinliklerin bilim ve mühendislik uygulamalarının boyutlarını temsil etme düzeyleri açısından iyileştirilmeleri önerilmektedir. Öğrencilerin üst düzey düşünme becerilerini de kapsayan 21. yüzyıl becerilerinin geliştirilebilmesi için, kitaplarda yer alacak etkinliklerde öğrenciye daha fazla karar ve insiyatif alma fırsatının sunulması gerektiği düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler: Bilim ve mühendislik uygulamaları, ortaokul fen ders kitapları, doküman analizi