Bildiri Konusu:Fen Bilimleri Eğitimi


Sistem Düşüncesi Yaklaşımının Fen Eğitiminde Kullanımının İncelenmesi
Sistem düşüncesi yaklaşımı karmaşık sistemleri anlamayı ve yorumlamayı gerektirir (Senge, 2006). Fen eğitiminde günlük hayatta karşılaştığımız birçok karmaşık sistem ilişkilerinin anlaşılabilmesi ve bağlamsallaştırılabilmesi için öğrencilerin parçalar arasındaki bağlantıları çözme becerilerinin geliştirilmesi gerekmektedir (Evagorou vd., 2009). Bu nedenle fen bilimleri öğretiminde sistem düşüncesi yaklaşımının kullanılması büyük önem arz etmektedir. Bu çalışma sistem düşüncesinin fen eğitiminde nasıl ele alındığını incelemeyi amaçlamaktadır. Bu araştırmada hakemli deneysel araştırma makalelerinde fen eğitiminde sistem düşüncesi ile ilgili yapılmış araştırmaları analiz etmek amacıyla Web of Science veritabanında 2022 yılının sonuna kadar indekslenen açık erişimli ve deneysel tüm hakemli makaleler incelenmiştir. Toplamda bu kriterleri sağlayan 27 makaleye ulaşılmıştır. Bu makalelerin 14 tanesinde nitel araştırma, 7 tanesinde nicel araştırma ve 6 tanesinde karma araştırma yöntemi kullanılmıştır. Literatür analizi sonucunda sistem düşüncesi yaklaşımı ile ilgili eğitim alanında yapılan araştırmaların 2020 yılından itibaren giderek arttığı ve bu araştırmaların en fazla Amerika Birleşik Devletleri ve ikinci olarak Almanya tarafından gerçekleştirildiği tespit edilmiştir. Sistem düşüncesi yaklaşımı farklı katılımcı gruplarıyla çalışılmıştır fakat en çok odaklanılan grup ortaokul ve lise öğrencileri olmuştur. Sistem düşüncesi yaklaşımının çoğunlukla fen bilgisi, çevre eğitimi ve biyoloji dersleri kapsamında araştırıldığı ve spesifik olarak en çok ekosistemler konusuna odaklanıldığı tespit edilmiştir. Sistem düşüncesi karakteristiği çoğunlukla karmaşıklık, ilişkiler, bileşenler, etkileşimler, karşılıklı ilişkiler ve dinamikler olarak tanımlanmıştır. Sistem düşüncesi özelliklerinin, becerilerinin ve yeteneklerinin birbirlerinin yerine kullanımından kaynaklı belirsizlikler olduğu gözlenmiştir. Örneğin, sistem düşüncesi bileşenlerini Mambrey vd. (2022) özellik olarak tanımlarken Evagorou vd. (2009) beceri olarak Bielik vd. (2022) ise yetenek olarak tanımlamıştır. Literatürdeki bu belirsizlik zaten karmaşık bir konu olan sistem düşüncesinin anlaşılmasını ve uygulanmasını zorlaştırmaktadır. Fen eğitiminde karmaşık sistemler ve bu sistemler arasındaki ilişkilerin en iyi sistem yaklaşımı öğretim yöntemi kullanılarak aktarılabileceği savunulduğundan (Yoon, 2008) bu belirsizliklerin bu derleme makalesi ile ortaya çıkarılmasının literatüre katkı sağlayacağı düşünülmektedir. İncelenen makalelerin genelinde sistem düşüncesi yaklaşımının fen eğitiminde kullanılmasının öğrencilerin doğal olguları anlayabilmesi ve onların günlük hayatta karşılaşabilecekleri karmaşık problemleri bütünsel bakış açısıyla çözme becerisi kazanmaları yönleriyle avantajlı olduğu vurgulanmaktadır.

Kaynakça
Bielik, T., Stephens, L., McIntyre, C., Damelin, D., & Krajcik, J. S. (2022). Supporting student system modelling practice through curriculum and technology design. Journal of Science Education and Technology, 31(2), 217-231. https://doi.org/10.1007/s10956-021-09943-y

Evagorou, M., Korfiatis, K., Nicolaou, C., & Constantinou, C. (2009). An investigation of the potential of interactive simulations for developing system thinking skills in elementary school: A case study with fifth-graders and sixth-graders. International Journal of Science Education, 31(5), 655-674. https://doi.org/10.1080/09500690701749313

Mambrey, S., Schreiber, N., & Schmiemann, P. (2022). Young students’ reasoning about ecosystems: The role of systems thinking, knowledge, conceptions, and representation. Research in Science Education, 52(1), 79-98. https://doi.org/10.1007/s11165-020-09917-x

Senge, P. M. (2006). The fifth discipline: The art and practice of the learning organization. Broadway Business.

Yoon, S. A. (2008). An evolutionary approach to harnessing complex systems thinking in the science and technology classroom. International Journal of Science Education, 30(1), 1-32.
Anahtar Kelimeler: Sistem düşüncesi, fen eğitimi, içerik analizi